Συμβουλές Δ
«Ἄν κάποτε πέσεις, σήκω καὶ θὰ σωθεῖς». Εἶσαι ἄνθρωπος ἁμαρτωλὸς καὶ πάντα πέφτεις σὲ κάποια ἁμαρτία· μάθε νὰ σηκώνεσαι· φρόντισε νὰ ἀποκτήσεις αὐτὴ τὴ σοφία νὰ ἐγείρεσαι. Κι αὐτὴ ἡ σοφία συνίσταται σὲ τοῦτο: Μάθε ἀπ᾽ ἔξω τὸν Ψαλμὸ «Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός Σου» (Ψ. 50), τὸν ὁποῖο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐνέπνευσε στὸν Προφητάνακτα Δαβίδ. Νὰ τὸ λὲς μὲ εἰλικρινῆ πίστη κι ἐλπίδα, μὲ καρδιὰ συντετριμμένη καὶ ταπεινωμένη· ὕστερα ἀπὸ τὴν εἰλικρινῆ σου μετάνοια, ποὺ θὰ ἔχει ἐκφραστεῖ μὲ τὰ λόγια τοῦ βασιλέα Δαβίδ, αὐτοστιγμεὶ θὰ λάμψει μέσα σου ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν σου ἀπὸ τὸν Κύριο καὶ θὰ νοιώσεις εἰρήνη στὶς ψυχικές σου δυνάμεις. Τὸ κυριώτερο πρᾶγμα στὴν ζωὴ εἶναι νὰ ἐμφορεῖσαι ἀπὸ τὸν ζῆλο τῆς πρὸς ἀλλήλους ἀγάπης καὶ νὰ μὴ κρίνεις κανένα. Ὁ καθένας θὰ δώσει λόγο στὸν Θεὸ γιὰ τὸν ἑαυτό του· κι ἐσὺ νὰ κοιτάζεις μέσα σου καὶ νὰ φυλάγεσαι ἀπὸ τὴν κακία. Ἁγ. Ἰωάννου τῆς Κρονστάνδης
Ἡ μετάνοια πρέπει νὰ εἶναι εἰλικρινὴς καὶ ὁλότελα ἐλεύθερη καὶ νὰ μὴ εἶναι κατὰ κανένα τρόπο ἀποτέλεσμα ἐξαναγκασμοῦ ἀπὸ τὸ στοιχεῖο τοῦ χρόνου ἤ ἀπὸ τὸν ἐξομολόγο πνευματικό. Ἀλλοιῶς δὲν θὰ πρόκειται γιὰ μετάνοια. Ἔχεῖ λεχθεῖ: «Μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. δ´ 17). Ἤγγικε, πλησίασε· δηλαδὴ ἦρθε ἡ ἴδια ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν σὲ σᾶς καὶ δὲν εἶναι ἀνάγκη καμιά νὰ τὴν ἀναζητεῖτε γιὰ πολὺ καιρό· σᾶς ἀναζητεῖ ἐκείνη· ἀναζητεῖ τὴν ἐλεύθερή σας διάθεση· δηλαδή, σεῖς οἱ ἴδιοι μετανοεῖστε μὲ καρδία συντετριμμένη.
Στὴν μετάνοια βοηθᾶνε ἡ συναίσθηση, ἡ μνήμη, ἡ φαντασία, τὸ συναίσθημα καὶ ἡ θέληση. Καθὼς ἁμαρτάνουμε μὲ ὅλες τὶς δυνάμεις τῆς ψυχῆς, ἔτσι καὶ ἡ μετάνοιά μας πρέπει νὰ εἶναι ὁλόψυχη. Ἡ μετάνοια ποὺ γίνεται μὲ λόγια μονάχα, δίχως πρόθεση γιὰ διόρθωση καὶ δίχως τὸ συναίσθημα τῆς συντριβῆς, ὀνομάζεται ὑποκριτικὴ μετάνοια. Ἡ συναίσθηση τῶν ἁμαρτιῶν συσκοτίζεται καὶ εἶναι ἀνάγκη νὰ καθαριστεῖ γιὰ νὰ τὶς βλέπουμε· τὸ αἴσθημα καταπνίγεται καὶ ἐξασθενεῖ· πρέπει νὰ τὸ ξυπνήσουμε· Ἡ θέληση ἀπαμβλύνεται καὶ ἀποδυναμώνεται καὶ γι’ αὐτὸ δὲν εἶναι χρήσιμη γιὰ τὴν διόρθωσή μας· ἔτσι, εἶναι ἀνάγκη νὰ τὴν βιάζουμε: «Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται» (Μτθ. 11, 12). Ἡ ἐξομολόγησή μας πρέπει νὰ εἶναι ἐγκάρδια καὶ εἰλικρινής, βαθιὰ καὶ πλήρης.
. Ὁ σαρκικὸς ἄνθρωπος τὴν χριστιανικὴ ἐλευθερία τὴν θεωρεῖ δουλεία. Γιὰ παράδειγμα, θεωρεῖ δουλεία τὴν παρουσία καὶ συμμετοχὴ στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες, τὶς νηστεῖες, τὴν προπαρασκευὴ γιὰ τὴν Θεία Μετάληψη, τὴν ἐξομολόγηση καὶ τὴν Ἁγία Κοινωνία καὶ ὅλα τὰ ἱερὰ Μυστήρια καὶ δὲν γνωρίζει ὅτι ὅλα αὐτὰ εἶναι ἀπαίτηση τῆς φύσεώς του καὶ ἀνάγκη του πνευματική.
. Ὅποιος συνηθίζει νὰ δίνει λόγο γιὰ τὴν ζωή του κατὰ τὴν ἐξομολόγηση ἐδῶ στὸν κόσμο δὲν θὰ τοῦ εἶναι φοβερὸ νὰ δώσει λόγο γιὰ τὴν ζωή του ἐνώπιον τοῦ φοβεροῦ Κριτηρίου τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἀκριβῶς γι’ αὐτὸ ποὺ καθιερώθηκε ἐδῶ τὸ ἐπιεικὲς κριτήριο τῆς μετάνοιας. Σκοπὸς εἶναι, ἀφοῦ καθαρθοῦμε καὶ διορθωθοῦμε μέσῳ τῆς μετάνοιάς μας ἐδῶ, νὰ μποροῦμε νὰ δώσουμε ἀνεπαίσχυντα λόγο στὸ φοβερὸ Κριτήριο τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ εἶναι μιὰ πρώτη παρότρυνση κι ἐλατήριο γιὰ εἰλικρινῆ μετάνοια κι ἐξομολόγηση, ποὺ πρέπει ἐπίσης νὰ γίνεται ὁπωσδήποτε κάθε χρόνο. Ὅσο περισσότερος ὁ χρόνος, κατὰ τὸν ὁποῖο μένουμε χωρὶς τὴν μετάνοια-ἐξομολόγηση, τόσο τὸ χειρότερο γιὰ μᾶς τοὺς ἴδιους, τόσο πιὸ πολὺ ἐμπλέκονται μεταξύ τους τὰ δεσμὰ τῶν ἁμαρτιῶν καὶ αὐτὸ θὰ πεῖ πὼς τόσο δυσκολώτερο γίνεται νὰ δώσουμε λόγο τῆς ζωῆς μας. Ἕνα δεύτερο ἐλατήριο εἶναι ἡ ἠρεμία: Ὅσο πιὸ ἤρεμη ἡ ψυχή, τόσο εἰλικρινέστερη καὶ ἐγκαρδιώτερη εἶναι ἡ ἐξομολόγηση. Οἱ ἁμαρτίες εἶναι μυστικὰ φίδια, ποὺ κατατρώγουν τὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὅλη του τὴν ὕπαρξη· νὰ ἡσυχάσει δὲν τὸν ἀφήνουν κι ἀδιάλειπτα ἀπομυζοῦνε τὴν καρδιά του· οἱ ἁμαρτίες εἶναι πολυάγκαθα, ποὺ ἀσταμάτητα γδέρνουν καὶ τραυματίζουν τὴν ψυχή· οἱ ἁμαρτίες εἶναι ἕνα σκοτάδι πνευματικό. Ὅσοι μετανοοῦν γιὰ τὶς ἁμαρτίες τους πρέπει νὰ φέρουν καὶ καρποὺς μετανοίας.
